Bir Metin Üç Yaklaşım
Orhan Veli'nin "Kitabe-i Seng-i Mezar" adlı şiirini IB keşif alanları olan "okurlar, yazarlar ve metinler", "metinlerarasılık", "zaman ve mekân" kavramları çerçevesinden inceleyeceğiz.
Aşağıdaki şiiri önce sözlüğe bakmadan, sonra da sözlük yardımı ile öğrencilerin okumasını isteyiniz.
I Hiçbir şeyden çekmedi dünyada Nasırdan çektiği kadar; Hatta çirkin yaratıldığından bile O kadar müteessir değildi; Kundurası vurmadığı zamanlarda Anmazdı ama Allah'ın adını, Günahkâr da sayılmazdı. Yazık oldu Süleyman Efendi’ye. II Mesele falan değildi öyle, To be or not to be kendisi için; Bir akşam uyudu; Uyanmayıverdi. Aldılar, götürdüler. Yıkandı, namazı kılındı, gömüldü. Duysalar öldüğünü alacaklılar Haklarını helal ederler elbet. Alacağına gelince... Alacağı yoktu zaten rahmetlinin. III Tüfeğini depoya koydular, Esvabını başkasına verdiler. Artık ne torbasında ekmek kırıntısı, Ne matarasında dudaklarının izi; Öyle bir ruzigâr ki, Kendi gitti, İsmi bile kalmadı yadigâr. Yalnız şu beyit kaldı, Kahve ocağında, el yazısıyla: "Ölüm Allah'ın emri, "Ayrılık olmasaydı."
Okurlar, Yazarlar ve Metinler
Aşağıdaki sayfada yer alan sorulardan bir seçki ile öğrencilerinizle şiiri tartışınız.
Okurlar, Yazarlar ve Metinler
Okurlar, yazarlar ve metinler; edebi metinlerin sanat eseri olarak statüsüne vurgu yapar. Estetik özelliklerine hitap eder ve bu özelliklerin anlam yaratma yollarını ele alır. Buna ek olarak, okurun...
Orhan Veli Kanıt, edebiyatta müstesna bir yere sahip bir şair. Şair hakkında genel bilgi için öğrencilerle birlikte bu belgesel izlenebilir:
Öğrencilere temel kavramları sorunuz:
Nazım ne demektir?:
"Ölçülü ve kafiyeli mısralardan meydana gelen sözlere verilen genel isim. Manzume ya da manzum, ölçülü ve uyaklı hatta ahenkli söylenmiş söz demektir. Eskiden, daha çok şiir yerine kullanılırdı. Halbuki, bir nazım veya manzume, her zaman şiir katına yükselmez. Ancak, bazı şiirler manzum olabilir. "Anlamca ve diğer özellikleri bakmından güzel olan manzumeler şiirdir," Nazım sahibine, nâzım denir. Bu terim, şair yerine kullanılsa da, her nâzım şair olamaz."
Nesir ne demektir?:
Düzyazı. Duygu ve düşüncelerin şiirdeki biçimsel özelliklere bağlı kalmadan düz ve serbest bir şekilde
anlatılmasıdır. "Doğal konuşma tarzındaki sözlere" de nesir dendiği olur. Şekli sınırlamalar olmadığından nesir, çeşitli bilim dallarının ve alanların bilgi aktarımında kullandığı en önemli vasıtadır.
...
Cemil Meriç, nazım ve nesir arasındaki ilişkiyi, kendine özgü üslûbu ve bulgularıyIa şöyle ortaya koyar
"ilk kitap: hafıza. Şaman veya Rahip, yazının icadından sonra da imtiyazlarını titizce korur, fetihlerini uzun zaman yazıya dökmez, nesilden nesile sözIe aktarır: Sözle yani nazımla. Sırlar harflere tevdi edildiği zaman bile
sokağın dili kullanılmaz. İIahîler manzum, büyüler manzum, destanlar manzum. (...) Nazım en olgun meyvelerini verdikten sonra nesir doğmus. (...)
"Nazım imkanlarını araştıran düşünce; hataIarını bağışlatmak için mûsikînin yardmına muhtaç; mûsikînin yani veznin, kafiyenin. Nazım: ifadenin çocukluğu: sevimli ve serkeş. Nesir, bütün nazımları kucaklayan bir orkestra: girift ve kâmil. Kur'an mensurdur : Yedi Askı: şairlerini secdeye kapandıran bir nesir." (Bu Ülke, s. 82.)"
Orhan Veli'nin ekteki yazısını öğrencilerinizle paylaşınız ve bilmedikleri kelimeleri çalışmalarını isteyiniz:
Orhan Veli'nin bu yazıdaki ifadeleri ile "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiiri arasında nasıl bir bağ vardır?
Zaman ve Mekân
"Zaman ve Mekân" keşif alanının işlendiği derste yer alan sorular eşliğinde "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirini irdeleyiniz.
Zaman ve Mekân
Bu keşif alanı, edebî metinlerin hava boşluğunda yaratılmadığı ya da hava boşluğundan gelmediği fikrine odaklanır. Edebî metinlerin zaman ve mekân içerisinde yazıldığı ve okunduğu...
Metinlerarasılık
"Metinlerarasılık" keşif alanının işlendiği dersi de hatırlayarak "Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirini irdeleyiniz.
Metinlerarasılık
Metinlerarasılık, "bütüncül bir yapıya kavuşturulması amacıyla bir edebî metnin dokusuna hem edebiyat alanından hem de başka alanlardan metin parçalarının katılması"dır.
"Kitabe-i Seng-i Mezar" şiirinde metinlerarasılık bağlamında alıntılanan sözler nelerdir?
1) To be or not to be
2) "Ölüm Allah'ın emri, Ayrılık olmasaydı."
Uğur Uzunkaya'nın "Orhan Veli’nin Kitabe-i Seng-i Mezar’larında Metinlerarası İlişkiler" adlı makalesini buradan indirebilir ve sınıfta öğrencilerinizle tartışabilirsiniz.